Bloglarım

Psikolojik Güvenlik ve Psikanalitik Perspektif

26.09.2025

Gösterim Sayısı: 345

Psikolojik güvenliğin eksik olduğu ortamlarda süperegonun baskısı artar: birey eleştirilme, reddedilme ya da cezalandırılma korkusuyla id’in yaratıcılığını bastırır. Bu durumda savunma mekanizmaları (örneğin geri çekilme, uyum sağlama ya da suskunluk) devreye girer. Psikolojik güvenlik, bu savunmaların yumuşatılmasını, egonun daha esnek işleyebilmesini sağlar. Dolayısıyla Freud’un gözünden psikolojik güvenlik, bireyin “cezalandırıcı süperego” karşısında kendisini koruyabilmesi için gerekli olan duygusal bir alan olarak görülebilir. Lacan, Freud’un mirasını genişleterek özneyi dil ve arzu üzerinden tanımlar. Ona göre özne, simgesel düzende – yani dil, yasa ve otoritenin oluşturduğu yapıda – “Büyük Öteki”nin bakışı altında şekillenir. Örgütsel bağlamda Büyük Öteki, yöneticiler, normlar, kurum kültürü veya yazılı olmayan kurallar şeklinde karşımıza çıkar. Psikolojik güvenlik, Lacancı bir bakışla, öznenin Öteki’nin bakışı altında “konuşma yetkisine” sahip olup olmamasıyla ilgilidir. Özne, ancak Öteki’nin cezalandırıcı bakışından korunabildiğinde, kendi arzularını dile getirme cesareti bulur. Güvenli olmayan ortamlarda özne susar, çünkü her söz, Öteki’nin düzeniyle çatışma riski taşır. Bu açıdan psikolojik güvenlik, öznenin simgesel düzende kendisini “söz alabilir” bir konumda hissetmesi demektir. Psikolojik güvenlik, örgütsel davranış literatüründe çoğunlukla iletişim, öğrenme ve yenilikçilik üzerinden ele alınsa da psikanalitik bir perspektif, bu kavramın daha derin bir boyutunu açığa çıkarır. Freud’un yapısal kuramı ve Lacan’ın özne teorisi, psikolojik güvenliği yalnızca davranışsal değil, aynı zamanda bilinçdışı süreçlere köklenen bir olgu olarak konumlandırır. Bu bağlamda yöneticilerin, yalnızca açık iletişimi teşvik etmekle değil, aynı zamanda “cezalandırıcı süperego” ya da “baskıcı Büyük Öteki” işlevi görmeyecek bir liderlik tarzı benimsemeleri önemlidir.

Daha Fazla

Sessiz İstifa'ya Farklı Bir Bakış: Psikanaliz

17.09.2025

Gösterim Sayısı: 588

’Büyük İstifa’’ kavramına paralel olarak yaygınlaşan bir diğer konu ‘’ Sessiz İstifa’’dır. İş yerinde daha az sorumluluk alma, sadece iş tanımının sorumluluklarını yerine getirme, iş yeri için mümkün olan en düşük düzeyde çaba gösterme şeklinde tanımlanmaktadır. Sessiz istifa edenler birincil sorumluluklarını yerine getirmeye devam ederler ancak vatandaşlık davranışları olarak da bilinen faaliyetlerde bulunmaya daha az isteklidirler. Sessiz İstifa (Quiet Quitting) terimi, çalışanların kendilerine verilen görevleri yerine getirmeye yönelik sınırlı bir bağlılığını ve iş tanımlarında belirtilmeyen diğer görevlerden kaçınmalarını ifade eder.Dışarıdan bakıldığında bu bir motivasyon kaybı veya basit bir iş tatminsizliği gibi görünebilir; ancak psikanalitik bir perspektiften bakıldığında sessiz istifa, bireyin bilinçdışı süreçleriyle, otoriteyle kurduğu ilişkilerle ve arzularının yapılandığı sembolik düzenle doğrudan bağlantılıdır. Sessiz istifa, aslında bir tür “libidinal yatırım çekilmesi” olarak görülebilir. Freud’a göre libido, yalnızca cinsel değil, aynı zamanda emek, ilgi ve enerji yatırımı anlamına gelir . Çalışan, örgüte yaptığı libidinal yatırımı geri çekerek enerjisini kendi yaşam alanına yönlendirir. Bu durumda iş, artık “benlik için bir doyum alanı” olmaktan çıkar ve yalnızca zorunlu görevlerin yerine getirildiği bir mekâna dönüşür. Freud’un kuramı, sessiz istifayı yalnızca modern iş yaşamının sosyo-ekonomik koşullarına değil, aynı zamanda bireyin bilinçdışı çatışmalarına da bağlama imkânı sunmaktadır. Sessiz istifa, bu açıdan, iş yerindeki dışsal koşullardan kaynaklanan bir davranış olduğu kadar, bireyin içsel psikodinamik dengelerini korumaya yönelik bir savunma tepkisi olarak da değerlendirilebilir.

Daha Fazla

Lacancı Bir Okumayla Aşk-ı Memnu

08.09.2025

Gösterim Sayısı: 770

Lacancı bakış açısıyla roman, arzunun hiçbir zaman tam anlamıyla tatmin edilemeyeceğini ve daima eksiklikten beslendiğini gösterir. Bihter’in Behlül’e duyduğu çekim, yalnızca aşk ya da tutku değil, kendi içindeki eksikliği dolduracağına dair yanılsamanın sonucudur. Bu noktada Behlül, gerçek bir kişi olmaktan çok, Bihter’in arzularını taşıyan ve temsil eden bir nesne haline gelir. Adnan Bey figürü, Lacan’ın “babanın adı” dediği toplumsal yasa ve düzenin temsilidir. Yasa, sınır koyar ama aynı zamanda yasak olanı cazip hale getirir. Bihter’in Behlül’e yönelmesi, yalnızca kişisel bir tercih değil, yasağı ihlal ederek arzunun yoğunluğunu hissetme girişimidir. Yasa sayesinde “yasak aşk” bir anlam kazanır ve bu ihlal ediş arzuyu daha da güçlendirir.

Daha Fazla

Yıkıcılık, Ölüm Dürtüsü ve Psikoz

07.06.2025

Gösterim Sayısı: 1241

Yıkıcılık, insanın içinde taşıdığı o kara mayın: Freud’a göre sadece başkasına değil, kendine yönelmiş bir öfkenin, bastırılmış bir gerçeğin infilakı. Lacan içinse yıkıcılık, simgeselin kurucu eksikliğiyle gelen bir tür varoluşsal yarılmadır; insan konuştuğu andan itibaren kendinden düşmüştür, ve bu düşüşün yankısı zamanla kendini şiddet, sapkınlık ya da nihilizm olarak gösterir. Yıkmak, bazen bir anlam talebidir; bazen de dilin bozguna uğradığı yerde ortaya çıkan bir çığlık. Freud’un 1920’lerde tanımladığı ölüm dürtüsü (Todestrieb), organizmanın tekrar cansızlığa dönme eğilimini anlatır: Tüm canlılığın, sonunda kendini sessizlikte eritme arzusudur bu. Lacan bu dürtüyü, jouissance (haz+acı) kavramıyla yeniden düşünür: Ölüm dürtüsü, sadece sona erme değil, aynı zamanda varoluşun sınırlarını zorlayan bir hazda ısrar etme biçimidir. Yani özne, acıya rağmen hatta bazen acı sayesinde var olmaya çalışır. Toplumun normları tarafından dışlanan, bastırılan her şey, dönüş yolunu ölüm dürtüsünün patikalarında bulur.

Daha Fazla

Frida Kahlo’ya Lacancı Bir Bakış: Arzunun Yaralı Yüzü

01.04.2025

Gösterim Sayısı: 7235

Frida Kahlo’nun sanatı, yalnızca bir otoportre dizisi değil; Lacancı anlamda parçalanmış öznenin arzusu, kaybı ve eksikliğiyle yüzleşmesidir. Onun eserlerinde kadınlık, beden, acı ve kimlik sürekli olarak sorgulanır. Lacan’ın özne kuramı açısından Frida’nın sanat üretimi, simgesel düzende bir yer arayan ama sürekli “Gerçek” olanla —yani temsil edilemeyen travmatik deneyimlerle— karşılaşan bir öznenin dışavurumudur.

Daha Fazla